KURUMLAR VERGİSİ KANUNU’NA GÖRE ŞİRKETLERDE BÖLÜNME

Bölünme müessesesi Kurumlar Vergisi Kanunu’nda; “Tam Mükellefiyet Esasında Verginin Tarhı ve Ödenmesi” başlıklı ikinci kısım ile “Tasfiye Birleşme Devir ve Hisse Değişimi” başlığı altında dördüncü bölümde düzenlenmiştir. Mezkur yasanın 19/(3)-a maddesine göre “tam mükellef bir sermaye şirketinin tasfiye­siz olarak infisah etmek suretiyle bütün mal varlığını, alacaklarını ve borçlarını kayıtlı değerleri üzerinden mevcut veya yeni kurulacak iki veya daha fazla tam mükellef sermaye şirketine devretmesi ve karşılığında devredilen sermaye şirketinin ortaklarına devralan sermaye şirketinin sermayesini temsil eden iştirak hisseleri verilmesi”, Kurumlar Vergisi Kanunu uygulanmasında tam bölünme olarak kabul edilmiş ve “devredilen şirketin ortaklarına verilecek iştirak hisselerinin itibari değerinin %10’una kadarlık kısmının nakit olarak ödenmesi, işlemin bölünme sayılmasına engel değildir” hükmü getirilmiştir. Keza tam bölünmeyi kısmi bölünmeden ayıran en önemli unsur bölünen şirketin hukuki varlığının tamamıyla ortadan kalkmasıdır. Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 19. maddesindeki tanımı gereğince aşağıda belirtilen işlemler hisse değişimi veya bölünme olarak değerlendirilmektedir.Bu işlemler;

1. Tüm Malvarlığının Aktarılması Suretiyle Bölünme ; Tam mükellef bir sermaye şirketinin tasfiyeye girmeksizin infisahı neticesinde tüm mal varlığı, alacak ve borçlarını Vergi Usul Kanunu’nda sözü edilen değerleme yöntemlerinden olan mukayyet değerleri üzerinden mevcut veya yeni kurulacak tam mükellefiyete tabi iki veya daha fazla sermaye şirketine devretmesi ve karşılığında devredilen sermaye şirketinin ortaklarına, devralan sermaye şirketinin ortaklarına verilecek iştirak hisselerinin itibari değerinin % 10’una kadarlık kısmının nakit olarak ödenmesi işlemin bölünme sayılmasına engel değildir. Bu şekildeki bölünme “Tam Bölünme”dir.

Tam bölünmede, şirketin tüm malvarlığı bölümlere ayrılır ve diğer şirketlere devrolunur. Bölünen şirketin ortakları, devralan şirketlerin paylarını ve haklarını iktisap ederler. Tam bölünüp devrolunan şirket sona erer ve unvanı ticaret sicilinden silinir.(TTK 159/1-a)

1. Hisselerin Aktarımı suretiyle Bölünme ; Tam mükellef bir sermaye şirketinin, diğer bir sermaye şirketinin hisselerini, bu şirketin yönetimini ve hisse senedini çoğunluğunu elde edecek şekilde devralması ve karşılığında bu şirketin ortaklarına kendi şirketinin sermayesini temsil eden iştirak hisselerini vermesi. Bu şekildeki bölünme “Kısmi Bölünme”dir.

Kısmi bölünmede, bir şirketin malvarlığının bir veya birden fazla bölümü diğer şirketlere devrolunur. Bölünen şirketin ortakları, devralan şirketlerin paylarını ve haklarını iktisap ederler veya bölünen şirket, devredilen malvarlığı bölümlerinin karşılığında devralan şirketlerdeki payları ve hakları elde ederek yavru şirketini oluşturur. .(TTK 159/1-b)

1. Bazı Kıymetlerin Aktarılması Suretiyle Bölünme ; Tam mükellef bir sermaye şirketinin veya aynı mahiyetteki yabancı bir kurumun Türkiye’deki işyeri veya daimi temsilcisinin bilançosunda yer alan gayri menkuller ve iştirak hisseleri ile üretim tesisleri, hizmet işletmeleri ve bu tesis ve işletmelere bağlı gayri maddi haklar, hammadde, yarı mamul ve mamul malların, mukayyet değerleri üzerinden mevcut veya yeni kurulacak tam mükellef bir sermaye şirketine, bu değerleri devreden şirketin ortaklarına verilmek veya devreden şirkette kalmak üzere, devralan şirketin iştirak hisseleri karşılığında ayni sermaye olarak konulması. Bu bölünme işlemi de Kısmı Bölünmenin bir çeşididir.

Kurumlar Vergisi Kanununun 19/(3)-a maddesine göre gerçekleştirilen tam bölünmelerde;

1. Bölünen kurum ile bu kurumun varlıklarını devralan kurumların müşterek olarak imzalayacakları bir bölünme beyannamesini, bölünme tarihindeki bilanço ve gelir tablosunu, bölünme sözleşmesini ve bölünen kurumun varlıklarını devralan kurumların yeni sermaye yapısını gösteren Ticaret Sicili Müdürlüğü yazısını içerecek şekilde onbeş gün içerisinde bölünen kurumun bağlı bulunduğu vergi dairesine vermeleri,
2. Bölünen kurumun varlıklarını devralan kurumlar, bölünen kurumun bölünme tarihine kadar tahakkuk etmiş ve edecek vergi borçlarından müteselsilen sorumlu olacaklarını ve bu vecibelerini yerine getireceklerini, bölünme beyannamesine ekleyecekleri bir taahhütname ile taahhüt etmeleri halinde, bölünme suretiyle münfesih hale gelen kurumun sadece bölünme tarihine kadar elde ettiği kazançlar vergilendirilecek, doğrudan doğruya bölünmeden kaynaklanan karlar ise vergilendirilmeyecektir. Mahallin en büyük mal memuru (defterdar) tarafından gerekli görülmesi halinde bu hususta bölünen kurum ile bu kurumun varlıklarını devralan kurumlardan teminat istenebilmektedir.

Yukarıda ifade edilen şekilde gerçekleştirilecek kısmı bölünme işlemlerinden doğan karlar hesaplanmamakta ve vergilendirme dışı bırakılmaktadır. Ancak  gerçekleştirilecek bölünme işlemlerinde bölünen kurumun bölünme tarihine kadar tahakkuk etmiş ve edecek vergi borçlarından bölünen kurumun varlıklarını devralan kurumlar müteselsilen sorumlu olmaktadırlar.

6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu’na göre ise, sermaye şirketleri ve kooperatifler, sermaye şirketleri ve kooperatiflere bölünebilmekte iken, sermaye şirketleri şahıs şirketlerine bölünememektedirler. Anılan yasaya göre şahıs şirketi sermaye şirketlerine bölünememekte, sadece tür değişikliği yapılabilmektedir. Fakat sermaye şirketleri kendi türleri içinde bölünebilmektedir. Ayrıca tam ve kısmi bölünmede şirket pay ve hakları korunmakta iken, şirketin ortaklarına devralan şirkette pay verilmesi gerekmektedir. Bölünen şirketin ortaklarına bölünmeye katılan devralan şirketlerin tümünde veya bazılarında hisse verilebilmektedir.